Tuberculose is een aandoening gekend bij mens en dier. Ook onze vogels, met name de kromsnavels en de zangvogels, kunnen slachtoffer worden van deze aandoening. De ziekte wordt veroorzaakt door een zuurvaste staafvormige bacterie, namelijk Mycobacterium avium/genavense. De mycobacterie heeft een typische celmembraan die mycolische zuren bevat. Hierdoor kunnen ze niet worden aangekleurd door klassieke kleuringen zoals Diff-Quick of gram kleuring. Een specifieke kleuring voorbeeld Ziehl-Neelsen is nodig om de staafjes te visualiseren. Door deze typische celmembraan zijn de bacterien zeer resistent in de omgeving.
Besmetting gebeurt via inhalatie van de kiem of opname van eten en drinken bemest met mest. De bronnen van infectie zijn wilde vogels, aankoop van besmette vogels en eventueel verspreiding door de eigenaar. Na besmetting is er eerst vermeerdering ter hoogte van de intrede plaats om daarna verschillende organen aan te tasten. Meestal zijn dit de milt, de lever, de long en de darm. Uiteindelijk wordt de kiem uitgescheiden via de mest. Daarom zullen hygiënische maatregelen zeer belangrijk zijn in het tegenhouden en bestrijden van de infectie.
De symptomen die kunnen gelinkt worden met Mycobacterium zijn apathie, anorexie, vermageren, slechte conditie, opgezette buik, diarree, dyspnee en uiteindelijk sterfte. Daarbij horen lever- en miltzwelling, verdikking van de darmwand en granulomateuze letsels in deze organen. Bij zangvogels komt meestal M. Genavense voor en dit geeft vaak acute sterfte zonder de typische letsels of symptomen. Bij acute sterfte is autopsie een handig middel om de diagnose van aviaire tuberculose te stellen. Door middel van cytologie van verschillende organen kunnen zuurvaste staafjes direct opgespoord worden.
Een belangrijke opmerking is dat Mycobacterium een zoönose is. Daarom moeten mensen hygiënische maatregelen nemen bij besmette vogels. Mensen met een verminderde weerstand zijn het meest vatbaar en om deze reden wordt er aangeraden van de dieren te elimineren en niet te behandelen.
De aanpak van aviaire tuberculose bij zangvogels zal door middel van een casus besproken worden.
Anamnese:
Een mannelijke putter van 2 jaar oud werd aangeboden voor autopsie. De vogel was acuut gestorven en vertoonden hiervoor geen duidelijke ziektesymptomen. Het enige wat de eigenaar kon opmerken was dat de vogel minder in conditie zat voor zijn dood. Naast deze ene vogel zitten enkele van de andere vogels dik. Anders is er niets op te merken.
De huisvesting van de vogels is een buiten volière.
Autopsie van de vrouwelijke putter:
1. Bevindingen:
Klinisch onderzoek:
De putter was zeer mager, had een normale pluimage, geen ectoparasieten aanwezig en een propere cloaca.
Autopsie:
Huid abnormaal aspect (Verdikking thv vleugels)
Kop
Bek normaal aspect
Keelholte abnormaal aspect (beleg aanwezig)
Borstbeen normaal aspect
Borstspieren normaal aspect
Hart en pericard abnormaal aspect (Granulomateuze verdikking op hart)
Ademhalingsstelsel: Trachea normaal aspect, Longen normaal aspect en Luchtzakken normaal aspect
Lever normaal aspect
Milt normaal aspect
Spijsverteringsstelsel: Kliermaag normaal aspect, Spiermaag normaal aspect en Darmen abnormaal aspect (lichte enteritis)
Pancreas normaal aspect
Nieren normaal aspect
Geslachtsstelsel: Ovaria abnormaal aspect (granulomateuze massa)
Cytologie:
Er werd cytologie van lever, milt, nier, long, hart, beleg en ovarium uitgevoerd. Al deze stalen werden aangekleurd via Diff-Quick. Op de lever, het hart, beleg en de ovaria werden niet aankleurbare staafjes gevonden. De staafjes waren zowel extra- als intracellulair aanwezig en zeer talrijk.
De mest werd ook bekeken onder de microscoop. Eerst natief en vervolgens met Diff-Quick kleuring. Ook op het gekleurde staal werden niet aankleurbare staafjes teruggevonden.
2. Bijkomende testen:
Samen met de symptomen en de cytologie werd specifiek een PCR voor Mycobactrium avium aangevraagd. Er werden stalen van het hart, beleg en lever genomen. Na analyse waren de stalen positief voor Mycobacterium avium.
Diagnose:
De putter werd gediagnosticeerd met aviaire tuberculose. De typische letsels zoals huidverdikking, verschillende granulomateuze letsels, enteritis en het cytologisch beeld steunen deze diagnose. Vooral het terugvinden van niet aankleurbare staafjes is een vrij duidelijk beeld voor Mycobacterium. Al deze bevindingen werden nog eens gestaafd door de PCR die positief was voor Mycobacterium avium.
Behandeling:
Omdat we met een zoönose te maken hebben is het best van besmette dieren te elimineren. Kiest de liefhebber toch om ze te behandelen dan is dit een langdurige en gecombineerde antibioticatherapie. Daarna kunnen de dieren opnieuw getest worden.
Naast het behandelen van het dier moet de kiem zeker bestreden worden in de omgeving. Dit wil zeggen alles grondig ontsmetten, hok, stokken, eet- en drinkbakken. Aanvullend kan probiotica in de omgeving aangebracht worden. Dit wordt best enkele malen herhaald omwille van de hardnekkigheid van de kiem.